Veelgestelde vragen

Het SCAN programma voert onderzoek uit in de Nederlandse ondergrond om in beeld te brengen waar we de beste kansen hebben om aardwarmte te benutten. SCAN kijkt met name naar gebieden waar nog relatief weinig ondergrond informatie beschikbaar is. SCAN wordt uitgevoerd met een subsidie van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat door EBN in samenwerking met TNO.

In de ondergrond is water aanwezig in (doorlatende) gesteentelagen. Met iedere kilometer die je in Nederland de diepte in gaat, stijgt de temperatuur ongeveer 30 ̊C. Op twee tot drie kilometer diepte vinden we dus water van wel 60 tot 90 ̊C.

Dit water kan worden opgepomp de warmte kan eruit worden gehaald voor het verwarmen van biijvoorbeeld huizen, gebouwen en kassen. Het afgekoelde water gaat terug de ondergrond in waar het van nature weer opwarmt.

Voor de boring zal een terrein worden aangelegd waarop een boortoren wordt opgebouwd. Gedurende de boring zullen metingen en testen worden uitgevoerd. De locatie zal niet dienen voor de productie van aardwarmte. Na afloop wordt het terrein weer in zijn originele staat teruggebracht.  Ga voor meer informatie naar de pagina SCAN-boringen. Daar vindt u ook twee video’s, een animatievideo en een timelapse video van de boring in Ouder-Amstel.

Het SCAN onderzoek in het zoekgebied Haarlem-Amsterdam West richtte zich voornamelijk op de Vlieland-zandsteenlaag. Deze laag werd verwacht en ook aangetroffen tijdens de onderzoeksboring in Amstelland. SCAN wilde deze laag graag ook bekijken in het zoekgebied Haarlem-Amsterdam West omdat de verwachting was dat deze laag hier aanzienlijk dikker en ook anders ontwikkeld kon zijn dan in het zoekgebied Amstelland.

Om dit verder te onderzoeken zijn in het najaar van 2023 twee aanvullende seismische lijnen uitgevoerd in het zoekgebied Haarlem-Amsterdam-West. De eerste resultaten van deze lijnen zijn in december 2023 beschikbaar gekomen. Toen was ook de Amstelland-boring inmiddels afgerond. Daar is met succes veel nieuwe informatie verzameld over de Vlieland-zandsteenlaag die ook relevant is voor het zoekgebied Haarlem-Amsterdam West.

De nieuw verzamelde seismische lijnen uit het zoekgebied Haarlem-Amsterdam West zijn geïnterpreteerd en daarbij is ook de nieuwe informatie van de Amstelland-boring meegenomen. Op basis hiervan heeft SCAN geconcludeerd dat er met de informatie uit de nieuwe lijnen en uit de boring Amstelland al zoveel informatie verzameld is, dat een boring in het zoekgebied Haarlem-Amsterdam West geen relevante nieuwe inzichten meer op zou leveren over de potentie van aardwarmte van dit gebied.

De boring zelf veroorzaakt geen trillingen, maar wel (beperkt) geluid. Door het plaatsen van bijvoorbeeld een geluidsscherm kan het geluid voor een groot deel worden weggenomen. Er zijn wettelijke normen voor de maximaal toegestane geluidsniveaus waaraan voldaan zal worden. Gemiddelde geluidsniveaus zullen in de orde grootte van een normaal gesprek zijn op een afstand van ongeveer 300 meter.

Wanneer de boorwerkzaamheden zijn gestart dan kunnen deze niet worden onderbroken. Dat komt omdat ervoor moet worden gezorgd dat het boorgat openblijft om de boring en het onderzoek uit te kunnen voeren. Het boren is vanwege de eigenschappen van de diverse aardlagen een continu proces en gaat daarom overdag en ook ’s nachts door.

Na het onderzoek worden de boortoren, alle materialen en de mobiele werkruimtes voor het personeel en voor het geologisch onderzoek weer afgebroken en afgevoerd. Dan wordt er een zogenoemde: ‘environmental plug’ geplaatst in het boorgat. Dit betekent dat de put wordt gevuld met cement en wordt afgesneden tot 3 meter onder het maaiveld. Dit zorgt ervoor dat de put veilig en netjes wordt afgesloten en afgedekt.

Daarna wordt ook de folie, die was aangebracht om de onderliggende bodem te beschermen, schoongemaakt en verwijderd. Dan kan er worden gestart met het cultuurtechnisch herstel. Dat wil zeggen dat de locatie weer gereed gemaakt wordt voor de functie die deze voorheen had. In sommige gevallen kunnen de gewassen pas weer worden ingezaaid wanneer daarvoor het juiste seizoen aanbreekt.

Bij het uitvoeren van de boringen wordt zorgvuldig onderzocht welke maatregelen nodig zijn om deze veilig en verantwoord uit te voeren. Zo wordt er onder andere een verkeersplan opgesteld om het verkeer op en rond de locatie goed te laten verlopen.

Gevaren en risico’s worden vooraf in kaart gebracht en maatregelen worden genomen om mogelijke ongelukken te voorkomen. Er wordt hierbij voldaan aan de wettelijke eisen die worden gecontroleerd door Staatstoezicht op de Mijnen (SodM).

Rondom de locatie wordt bijvoorbeeld een gotensysteem aangelegd en al het regenwater dat op de locatie valt wordt afgevoerd naar een erkende verwerker. Er worden ook periodiek monsters genomen om de kwaliteit van dit water te monitoren.

Transport voor een boring zal voornamelijk plaatsvinden met behulp van vrachtwagens. Tijdens het aanleggen van de locatie, het opbouwen van de boortoren en aan het eind van het project tijdens het afbouwen van de boortoren zal er een verkeerspiek zijn met meerdere vrachtwagens per dag voor een periode van enkele dagen.

Er zal een specifiek verkeersplan worden opgesteld waarin zoveel mogelijk rekening gehouden wordt met omwonenden en medeweggebruikers, bijvoorbeeld door het inzetten van verkeersregelaars bij het kruisen van fietspaden of het om laten rijden van vrachtverkeer om eventuele smalle wegen te ontlasten.

Eerst heeft SCAN een aantal zoekgebieden aangewezen. Binnen deze gebieden werd verder gezocht naar geschikte locaties. In elk zoekgebied worden één of meerdere inloopbijeenkomsten georganiseerd.

Voordat een locatie in een zoekgebied wordt bepaald wordt er contact gezocht met stakeholders in die gebieden. Het gaat daarbij zowel om eigenaren als omwonenden of gebruikers van het gebied. Wanneer er een locatie gekozen is organiseert SCAN ook een inloopbijeenkomst voor omwonenden.

De kans op schade met een grote impact is zeer klein en EBN doet er alles aan elke vorm van schade te voorkomen. Mocht er schade zijn ontstaan als gevolg van de onderzoeksboring, dan vergoedt of herstelt EBN deze.

Zo kan het voorkomen dat er schade ontstaat als gevolg van de transportbewegingen, bijvoorbeeld in de berm van de weg door een te ruim genomen bocht. Op de contactpagina vindt u het schade- en klachtenformulier.

Aardbevingen komen in delen van Nederland van nature voor door bewegingen in de aardkorst langs bestaande breuken of in het geval van het Groninger gasveld omdat hier gas aan de bodem is onttrokken. De SCAN onderzoeksboring kan geen aardbevingen opwekken omdat deze werkzaamheden bewegingen in de ondergrond niet beïnvloeden of veroorzaken.

Bij het bepalen van de zoekgebieden is gebruik gemaakt van alle beschikbare publieke data, inclusief alle SCAN resultaten. Daarnaast is er ook samenwerking met operators en (aspirant-) vergunninghouders gezocht om te borgen dat eventuele nog niet gepubliceerde inzichten mee worden genomen in het selectieproces.

Bij het selecteren van de locaties voor de SCAN boringen wordt er gekeken naar zowel de bovengrondse warmtevraag als naar de ondergrond. De bedoeling van deze boringen is om data te verzamelen die de ontwikkeling van aardwarmteprojecten zal versnellen. De (tijdelijke) locatie moet echter ook bovengronds goed passen.

De term wetenschappelijke boring wordt gebruikt in de mijnbouwwet om aan te geven dat het bij de boring gaat om alleen het verzamelen van wetenschappelijke data of om een boring die valt onder overheidsbeleid. De SCAN-boringen vallen officieel in deze tweede categorie, maar het zijn ook wetenschappelijke boringen omdat het doel van de boring het verzamelen van data is.

Bij de SCAN-boringen wordt materiaal uit het boorgat onderzocht en worden er metingen uitgevoerd in het boorgat zelf. De SCAN-boringen zijn, net als het seismisch onderzoek, bedoeld om data te verzamelen en zo de toepassing van aardwarmte in Nederland te versnellen.

Bij seismisch onderzoek worden geluidsgolven de grond ingestuurd. De onderliggende structuren en aardlagen kaatsen de golven terug, waarna geofoons ( grondmicrofoons) de signalen aan het aardoppervlak opvangen.

De reistijd van de geluidsgolven levert een schat aan gegevens op. Daarmee kunnen we – tot wel 6 km diep – een beeld schetsen van de ondergrond. Voor meer informatie, een flyer en een video bekijk de pagina Wat is seismisch onderzoek?

Als er in uw omgeving (aanvullend) seismisch onderzoek wordt uitgevoerd kunt u verschillende dingen in de omgeving opmerken. In eerste instantie verkennen landmeters het gebied om te kijken of er op de onderzoekslijn obstakels aanwezig zijn, zoals dijken, natuurgebieden of zaken in de grond waar rekening mee gehouden moet worden.

Vervolgens gaat de boorploeg het veld in. Zij rijden met kleine tractoren voorzien van een kleine boorinstallatie langs de lijn en boren iedere 40 tot 100 meter een gat van 8 cm in diameter. In het gat wordt een kleine seismische lading achtergelaten afgedekt met zwelklei.

De volgende ploeg medewerkers plaatst geofoons (grondmicrofoons) langs de lijn. Met de seismische ladingen wordt vervolgens een geluidsgolf gecreëerd. Hierbij kunt u een doffe plof horen of lichte trillingen waarnemen. Als laatste worden de piketpalen en geofoons weer opgehaald uit het onderzoeksgebied.

SCAN informeert (samen met betrokken gemeenten) bewoners en andere belanghebbenden voorafgaand aan en tijdens het onderzoek. Hierbij wordt gebruik gemaakt van o.a. inloopbijeenkomsten, de website van de gemeente, informatievoorziening via brieven, bezoeken aan huis en de inzet van de lokale media.

Seismisch onderzoek wordt al decennia veilig en succesvol toegepast in Nederland. In de jaren 70 en 80 vooral in het kader van olie- en gaswinning. Daarom is er al veel bekend over de ondergrond in Nederland in de omgeving van Rotterdam/Den Haag, Noord-Holland en de drie noordelijke provincies.

Nee, dat is niet mogelijk. De schotgaten voor het doen van seismisch onderzoek gaan tot enkele tientallen meters diep (maximaal 40 meter) en de hoeveelheid geluid die er bij het af laten gaan van een schotgat vrijkomt is klein. Je hoort -op enkele tientallen meters van ontsteking- niet meer dan een doffe plof.

Natuurlijke aardbevingen vinden in Nederland plaats door het oprekken van de aardkorst. Dat gaat schoksgewijs en zo’n schok noemen we een aardbeving. Het KNMI meet op welke diepten deze schokken plaatsvinden, en uit die metingen blijkt dat dat op vele kilometers diepte is. De schotgaten zitten daar niet eens bij in de buurt. Gezien de kleine hoeveelheid geluid die vrijkomt en de grote afstand tussen het schotgat en de diepte waarop aardbevingen plaatsvinden is het niet mogelijk dat schotgaten een aardbeving opwekken.

Het gebied rondom een onderzoekslijn kan rumoerig zijn (bijvoorbeeld door verkeer). Om een goede meting te doen, is het belangrijk dat er zo min mogelijk omgevingsgeluiden zijn. Het seismisch onderzoek vindt daarom soms plaats in de avond tussen ongeveer 19.00 en uiterlijk 23.00 uur. Soms kiezen we ook voor de zaterdag.

Mocht er, onverhoopt, schade ontstaan (zoals rijsporen op het veld), dan zal een onafhankelijke expert de oorzaak en omvang van de schade beoordelen. Mocht de schade inderdaad zijn ontstaan als gevolg van het seismisch onderzoek, dan vergoedt of herstelt EBN deze. De kansop schade met een grote impact is zeer klein en EBN doet er alles aan elke vorm van schade te voorkomen.

EBN is aansprakelijk voor fysieke schade als gevolg van seismisch onderzoek voor zover dit aan haar valt toe te rekenen. Dat betekent dat EBN ervoor moet zorgen dat de schade wordt hersteld en/of de kosten van het herstel betaalt. Uitgangspunt hierbij is dat schademeldingen zo snel, zorgvuldig en transparant mogelijk worden afgewikkeld. Daarom is een schadeprotocol opgesteld met een schadeformulier om melding te kunnen doen.

Het schadeformulier is te vinden op www.scanaardwarmte.nl/schadeformulier/. 

Meer informatie over de klachtenprocedure en het formulier kunt u vinden op https://scanaardwarmte.nl/klachtenformulier.