“Bij het verwerken van de data komt meer kijken dan je denkt”

Nadat hij opgroeide in Duitsland, waar hij geofysica studeerde, verhuisde Johannes Rehling in 1992 naar Nederland. Met 28 jaar ervaring in het geofysica vak waar hij zich onder andere bezighield met ‘seismic processing’, oftewel het bewerken van seismische data, is Johannes nu voor SCAN te vinden op de afdeling geotechnische operaties bij EBN. Binnen het SCAN programma worden er doormiddel van seismisch veldonderzoek nieuwe data verworven die moeten worden bewerkt, ook worden bestaande data herbewerkt. Johannes zorgt ervoor dat de data die SCAN publiek maakt van de hoogste kwaliteit is, en hier komt nog een hoop bij kijken!

“Seismische data verwerken is een wetenschap én een kunst”

Seismische velddata, of dit nu bestaande of nieuw verworven data zijn, bestaan uit enorme bestanden waarin heel veel informatie opgeslagen ligt. De opnameapparatuur, de geofoons, die voor het SCAN seismisch onderzoek om de 5 meter in het veld worden geplaatst, vangen ontzettend veel signalen op. Allemaal bij elkaar is dit zelfs zoveel data dat de geofoons alleen kunnen worden uitgelezen wanneer deze weer opgehaald zijn uit het veld. De bestanden zijn te groot voor het kastje om deze ook draadloos te verzenden. “Dat was misschien het enige voordeel van de oudere, nog bedrade, geofoons” zegt Johannes. Aan de spaghetti van draden die dit opleverde wil hij liever niet meer denken. Voor een kilometer velddata worden de gegevens verzameld van wel 200 geofoons.

Om van deze overdaad aan informatie beelden van de ondergrond, zogenaamde ‘seismische lijnen’, te kunnen maken moeten deze data worden bewerkt. ‘Processing’ heet dit. In het geval van het herbewerken van bestaande data wordt dit ‘reprocessing’ genoemd. “Processing is heel veel wetenschap, het zijn gewoon keiharde algoritmes die slimme mensen bedacht hebben” zegt Johannes. “Maar de manier waarop jij ze bij elkaar gebruikt, en met welke parameters, maakt het eigenlijk ook een kunst”. Om seismische data goed te bewerken is vooral veel ervaring nodig, en “het is nooit perfect”. De meest optimale parameters voor het bewerken van de testlijn data zijn inmiddels vastgesteld. Deze eerste data zijn nu binnen, en verwerkt, en daarop is te zien dat resultaten van zeer goede kwaliteit zijn.

“In de jaren 70 en 80 zijn al algoritmes bedacht die we pas de laatste jaren op onze computers kunnen uitvoeren”

Om seismische data goed te kunnen verwerken is erg veel computerkracht nodig. “De seismische industrie heeft de krachtigste private computers ter wereld tot haar beschikking. “Zij zijn ook altijd een voorloper geweest in brute computerkracht” zegt Johannes. Deze ontwikkelingen zijn natuurlijk erg snel gegaan, en moderne computers zijn vele malen krachtiger dan die uit de jaren 70 en 80. Toen werden er ook veel seismische data in Nederland opgenomen in de zoektocht naar olie en gas. “De precisie van de algoritmen is heel erg afhankelijk van de computerkracht die je ertegenaan kunt gooien”. Daarom is het goed om ook deze bestaande data opnieuw te bewerken. Voor TNO en EBN houdt iemand zich fulltime bezig met het opdiepen van deze data uit oude archieven en het klaarmaken van de data om opnieuw bewerkt te worden. Ook hiervan overziet Johannes de kwaliteit.

“Het is altijd een balans tussen tijd, geld en kwaliteit” “Die probeer ik te optimaliseren, en je kunt het nooit alle drie hebben”

Het verwerken en het herbewerken van de data wordt gedaan door gespecialiseerde bedrijven, er worden tot wel 40 verschillende bewerkingsstappen doorlopen. Johannes overziet deze werkzaamheden en stuurt waar nodig bij om de seismische lijnen te verbeteren. “Dit bewerken van data komt kort gezegd neer op het uitfilteren van ruis, het verhogen van de resolutie van het seismische beeld en het correct plaatsen van de data in de ondergrondse locatie”. “De geofoons pikken tijdens het onderzoek van alles op, en wij willen een zo schoon mogelijk beeld van de ondergrond”. Het bewerken van een set lijnen kan zo wel 4 maanden duren, waarom zo lang? Het antwoord: “kwaliteit”, zegt Johannes. De eerste ruwe resultaten, ook wel ‘fast-tracks’ genoemd, zijn al redelijk snel voor handen. Maar om deze naar een dusdanige kwaliteit te tillen dat ze optimaal geschikt zijn voor interpretaties over aardwarmte potentie, daar gaat veel tijd in zitten.