Schotgatseismiek wordt gebruikt op land en ondiep water. Het onderzoek start met werkzaamheden die worden uitgevoerd door landmeters (specialisten in de landmeetkunde). Zij doen het voorbereidende werk. Vervolgens boort een landbouwtractor met daarop een kleine boorinstallatie (zie de foto onderaan deze pagina), gaten met een doorsnede van acht centimeter van 10 tot 40 meter diep. Tussen die gaten bevindt zich een afstand van 40 tot 100 meter. In de gaten wordt een seismische lading geplaatst die vervolgens wordt afgedicht met klei. Geofoons (grondmicrofoons) worden in de grond, aan het aardoppervlak, geplaatst. Daarna worden één voor één de seismische ladingen ontstoken. Geluidsgolven worden daardoor de ondergrond ingestuurd en kaatsen terug op de onderliggende aardlagen. De geofoons vangen vervolgens de teruggekaatste geluidsgolven op aan het aardoppervlak. Aan het oppervlak is een doffe plof te horen en dichtbij kunnen lichte trillingen te voelen zijn.

Lees meer over twee andere technieken: vibroseismiek en airgunseismiek.

Een geofoon is een grondmicrofoon (microfoon voor de aarde) die wordt gebruikt bij de uitvoering van seismisch onderzoek. Dit kleine meetkastje detecteert geluidsgolven of trillingen in de ondergrond om zo de structuur van de ondergrond (aardlagen) in kaart te brengen. Geofoons registreren zowel het signaal waar we geïnteresseerd in zijn als omgevingsruis, zoals voorbijrijdende trams, bussen en auto’s. Maar ook pompen, gemalen en generatoren. Dit apparaatje registreert geen gesprekken of bewegingen van mensen of dieren.

Hoe werkt dit precies?
Een geofoon bevat een chip die zeer gevoelig is voor vibraties. Als de grond trilt wordt de vibratie omgezet in een elektrisch signaal. Dit signaal geeft informatie over de snelheid, kracht en richting van de trillingen.

Laat de geofoons ongestoord hun werk doen!
Een grote hoeveelheid geofoons staan gedurende het onderzoek in het gras, op de stoep of in het veld. Daar verzamelen ze waardevolle onderzoeksdata. Zie je een geofoon liggen? Laat die daar dan s.v.p. liggen! Als het onderzoek is afgelopen worden de grondmicrofoons weer netjes opgeruimd.

Door middel van seismisch onderzoek wordt met geluidsgolven de diepe ondergrond in beeld gebracht. Die geluidsgolven worden op of net onder het maaiveld opgewekt. De weerkaatsing van de geluidsgolven op de onderliggende aardlagen geeft inzicht in de opbouw van de verschillende aardlagen en op welke diepte die liggen. De weerkaatste geluidsgolven worden opgevangen met grondmicrofoons (geofoons) aan het aardoppervlak.

3D (driedimensionaal) seismisch onderzoek is een uitgebreidere vorm van seismisch onderzoek. Bij deze vorm van onderzoek wordt de diepe ondergrond vanuit verschillende richtingen in beeld gebracht, waardoor uiteindelijk een driedimensionaal plaatje van de ondergrond en de aardlagen ontstaat. Het onderzoeksgebied bestaat vaak uit een denkbeeldige vierkant of rechthoek waarbinnen grondmicrofoons haaks op de bronlijnen worden geplaatst. Zo’n gebied heeft vaak een oppervlakte van enkele tientallen tot honderden vierkante kilometers en beslaan daarmee al snel meerdere gemeenten. Het 3D onderzoek legt als het ware een denkbeeldige raster over het onderzoeksgebied (zie onderstaande afbeelding).

Als we de vergelijking met een taart maken, dan is 3D onderzoek te omschrijven als het doorsnijden van een taart in meerdere stukken. In de stukken taart zijn goed de verschillende lagen te zien. Er is bijvoorbeeld te zien in welk stuk taart een dikkere of juist dunnere laag aanwezig is.

Door middel van seismisch onderzoek wordt met geluidsgolven de diepe ondergrond in beeld gebracht. Die geluidsgolven worden op of net onder het maaiveld opgewekt. De weerkaatsing van de geluidsgolven op de onderliggende aardlagen geeft inzicht in de opbouw van de verschillende aardlagen en op welke diepte die liggen. De weerkaatste geluidsgolven worden opgevangen met grondmicrofoons (geofoons) aan het aardoppervlak.

Een veelvoorkomende manier van seismisch onderzoek is 2D (tweedimensionaal) onderzoek. Hierbij worden geluidsgolven langs een bijna rechte lijn, over een lengte van enkele tot tientallen kilometers, de grond in gestuurd. Zo ontstaat er een beeld van de dwarsdoorsnede van de ondergrond langs die lijn (zie onderstaande afbeelding). Hoe de ondergrond eruitziet verder weg van de dwarsdoorsnee is niet bekend. Er kan wel een redelijke inschatting van gemaakt worden (maar hoe verder weg, hoe onbetrouwbaarder de inschatting).

Het beste is deze 2D techniek te vergelijken met het doormidden snijden van een taart. Je ziet de verschillende lagen op die doorsnede.